«مسئله گریزی» نظریة اجتماعی در ایران

جامعة ایران، از آن رو که هم جامعه‌ای در حال گذار است و هم دستخوش تغییرات پر شتاب، سرشار از مسأله اجتماعی- به تعریف علمی آن- است. مسأله اجتماعی می‌تواند منشاء و محرک پژوهش و نظریه اجتماعی باشد، ولی عوامل گوناگونی این فرایند را مختل می‌کنند. علوم اجتماعی در ایران به دلایل قابل فهمی از این ظرفیت و موقعیت دور مانده‌اند. این که موانع و دشواری‌های نظریه‌پردازی‌های مسأله محور در چیست و اینکه گریز از واقعیت‌ها یا استغراق در آن‌ها و کل‌گرایی یا تقلیل‌گرایی در تبیین امر اجتماعی به چه سبب است و اینکه چگونه می‌توان موجبات ترغیب متفکران، محققان و نهادهای علمی و اجتماعی را در ورود نقادانه به مسائل اجتماعی فراهم کرد، موضوع این مقاله است. برای توصیف و تبیین عوامل و مؤلفه‌های تأثیرگذار در نظرورزی مسأله محور، تنگناها و موانع آن بر پایه یک مطالعه تاریخی ده دسته از مهم‌ترین رویکردها و پژوهش‌های اجتماعی به صورت تاریخی بررسی شده‌اند و نهایتاً پنج راهبرد برای گشودن فضای تفکر اجتماعی مسأله‌محور پیشنهاد شده‌اند.